အစာအာဟာရႏွင္႕က်န္းမာေရး
လူေတြဟာေန႕စဥ္ အစားအစာမ်ားကိုစားသံုးၾကရာမွာ တခ်ိဳ႕ဟာ အစာကိုဗိုက္ျပည္႕ရင္ျပီးေရာ ဘာျဖစ္ျဖစ္စားတတ္ၾကသလို တခ်ိဳ႕ဟာ မိမိၾကိဳက္တတ္တဲ႕ အဆီ၊ အဆိမ္႕၊ အခ်ိဳ၊ အငန္ စသျဖင္႕ ေရြးခ်ယ္ျပီး စားသံုးတတ္ၾကပါတယ္။ တခ်ိဳ႕ကေတာ႕ ဟိုဟာမစားခ်င္ဘူး၊ ဒီဟာနဲ႕မတဲ႕ဘူး ဆိုျပီး ဟိုအစာေရွာင္၊ ဒီအစာေရွာင္နဲ႕ အစာနဲနဲပဲ စားတတ္ပါတယ္။
အဲဒီလို စားသံုးၾကရာမွာ ေတြ႕ကရာစားတတ္သူူေတြမွာ ၀မ္းပ်က္တာ၊ ၀မ္းေလ်ွာတာျဖစ္တတ္ သလုိ၊ မိမိၾကိဳက္တတ္တဲ႕ အစာ - အဆီ၊ အဆိမ္႕၊ အခ်ိဳ၊ အငန္ စသျဖင္႕ စားသံုးေလ႕ရွိသူေတြမွာ ေသြးတိုး၊ ဆီးခ်ိဳ စတဲ႕ ေရာဂါေတြ ျဖစ္တတ္ပါတယ္။ အစာေရွာင္တတ္တဲ႕ လူေတြမွာေတာ႕ အာဟာရ ခ်ိဳ႕တဲ႕ တ႕ဲေရာဂါေတြရတဲ႕အျပင္ အာဟာရခ်ိဳ႕တဲ႕မွုေၾကာင္႕ တျခားေရာဂါေတြပါ ၀င္ေရာက္ လာႏိုင္ပါတယ္။
ဒါေၾကာင္႕ မိမိေန႕စဥ္စားသံုးတဲ႕ အစားအစာေတြကို မိမိအေနနဲ႕ အားအင္ျဖစ္ေအာင္၊ ခႏၶာကိုယ္သန္စြမ္းေအာင္နဲ႕ ေရာဂါေတြမျဖစ္ေအာင္ ေရြးခ်ယ္စားသံုးတတ္ဖို႕ လိုပါတယ္။ အစားအစာ ေတြကို အဓိကအားျဖင္႕ အုပ္စု သံုးစုခြဲျခားႏိုင္ပါတယ္။ အဲဒါေတြကေတာ႕ အားအင္ျဖစ္ေစေသာအုပ္စု၊ ခႏၶာကိုယ္ၾကီးထြားေစေသာအုပ္စုနဲ႕၊ ေရာဂါကာကြယ္ေစေသာအုပ္စုတို႕ ျဖစ္ပါတယ္။ အားအင္ျဖစ္ေစတဲ႕ အုပ္စုမွာ ကၽြန္ေတာ္တို႕ေန႕စဥ္စားသံုးေနတဲ႕ ထမင္းအျပင္၊ ေပါင္မုန္႕၊ နံျပား၊ ေထာပတ္၊ ဆီ၊ သၾကား၊ အာလူး၊ ကန္စြန္းဥ၊ ပိန္းဥ၊ ေျပာင္းဖူး၊ ျပီးေတာ႕ အခ်ိဳဓာတ္ပါ၀င္တဲ႕ အစားအစာေတြျဖစ္တဲ႕ ထန္းလ်က္၊ ၾကံသကာ၊ သၾကားလံုး၊ ဘီစကြတ္ စတာေတြ ျဖစ္ပါတယ္။ ေနာက္ ခႏၶာကိုယ္ၾကီးထြားေစတဲ႕ အုပ္စုမွာေတာ႕ အသား၊ ငါး၊ ပုစြႏ္၊ ၾကက္ဥ၊ ဘဲဥ စတဲ႕ ဥအမ်ိဳးမ်ိဳး၊ ပဲအမ်ိဳးမ်ိဳး၊ ႏို႕နဲ႕ ႏို႕ထြက္ပစၥည္း စတာေတြပါ၀င္ပါတယ္။ ေရာဂါကာကြယ္ေစတဲ႕ အုပ္စုမွာေတာ႕ အသီးအရြက္အမ်ိဳးမ်ိဳးျဖစ္တဲ႕ ကန္စြန္းရြက္၊ မုန္ညွင္း၊ ဟင္းႏုနယ္၊ ဘူးညြန္႕၊ ဒန္႕သလြန္ရြက္၊ ျမင္းခြာရြက္ စတာေတြအျပင္ ငွက္ေပ်ာသီး၊ သေဘၤာသီး၊ လိေမၥၼာ္သီး၊ နာနတ္သီး၊ ေရႊဖရံုသီး စတဲ႕ အ၀ါေရာင္ရွိတဲ႕ အသီးအႏွံေတြနဲ႕ မုန္လာဥနီ၊ ပဲေတာင္႕ရွည္၊ ၾကက္ဟင္းခါးသီး၊ ပဲေစာင္းလ်ားသီး၊ ဆီးျဖဴသီး၊ ပဲပင္ေပါက္ စတာေတြျဖစ္ပါတယ္။
အဲ႕ဒီအစာအုပ္စုၾကီးသံုးခုစလံုးကို ေန႕စဥ္ မွ်တေအာင္ မွီ၀ဲသံုးေဆာင္တတ္ဖို႕လိုပါတယ္။ ဒါမွ က်န္းမာသန္စြမ္းျပီး ေတာ္ရံုတန္ရံုနဲ႕ ေရာဂါမျဖစ္ပြားႏိုင္ပါဘူး။
ျမန္မာလူမ်ိဳးေတြ စားသံုးေလ႕ရွိတဲ႕ အစားအစာေတြဟာ အစာအုပ္စုသံုးခုစလံုး ပါ၀င္ပါတယ္။ ဥပမာ - အသား ဟင္း (ဒါမွမဟုတ္) ပဲဟင္းတခြက္၊ အသီးအရြက္အရည္ေသာက္နဲ႕၊ အတို႕အျမွဳပ္တို႕ကို ထမင္းနဲ႕စားသံုး ၾကတဲ႕ အတြက္ အစာအာဟာရမွ်ပါတယ္။ အမ်ားအားျဖင္႕ေတာ႕ျမန္မာေတြဟာ အဆီနဲ႕ အငန္ကို ပိုမိုစားသံုးၾကပါတယ္။ အဆီ နဲ႕ အငန္ကို အမ်ားအျပားေန႕စဥ္စားသံုးသူေတြဟာ ေသြးတိုး၊ ဆီးခ်ိဳ ေရာဂါေတြနဲ႕ ဆက္စပ္မွုရွိျပီး အသည္းအဆီဖံုးေရာဂါ၊ ႏွလံုးေရာဂါ၊ ကင္ဆာ စတာေတြ ျဖစ္ပြာႏိုင္ေခ် မ်ားပါတယ္။ ဒါေၾကာင္႕လည္း က်န္းမာေရး၀န္ၾကီးဌာက TV ၊ ေရဒီယို စတာေတြကေန အဆီနဲ႕အငန္ဓာတ္ကို လက္ရွိစားသံုးေနသည္မွ ထက္၀က္ ေလွ်ာ႕ခ်ရန္ အသိေပးေၾကျငာေနတာျဖစ္ပါတယ္။
ကၽြန္ေတာ္တို႕ စားသံုးေနတဲ႕ အစားအစာေတြထဲမွာပါ၀င္တဲ႕ စြမ္းအင္ပမာဏကို kilo-calorie နဲ႕တြက္ခ်က္ပါတယ္။ အလုပ္ၾကမ္းလုပ္ရတဲ႕ အရြယ္ေရာက္ျပီး အမ်ိဳးသားတေယာက္အေနနဲ႕ တေန႕ကိုလိုအပ္တဲ႕ စြမ္းအင္ပမာဏက ၃၅၀၀ kilo-calorie လိုအပ္ျပီး အမ်ိဳးသမီးဆိုရင္ ၂၂၅၀ kilo-calorie လိုအပ္ပါတယ္။ ပံုမွန္ သြားသြားလာလာ အလုပ္လုပ္တဲ႕သူေတြမွာေတာ႕ အမ်ိဳးသားဆိုရင္၂၇၀၀ kilo-calorie လိုျပီး အမ်ိဳးသမီးမွာ ၂၀၀၀ kilo-calorieလိုပါတယ္။ နားနားေနေန ေနရတဲ႕လူေတြမွာေတာ႕ အမ်ိဳးသားဆိုရင္ ၂၀၀၀ kilo-calorie လိုျပီး အမ်ိဳးသမီးဆိုရင္ ၁၆၀၀ kilo-calorie လိုပါတယ္။ ဒီလိုလိုအပ္တဲ႕ calorie ပမာဏ ျပည္႕မီေအာင္ အားအင္ျဖစ္ေစတဲ႕ အုပ္စုကို လံုလံု ေလာက္ေလာက္စားေပးရပါမယ္။ ကၽြန္ေတာ္တို႕ႏိုင္ငံက အစာေရစာေပါၾကြယ္၀တဲ႕ ႏိုင္ငံျဖစ္လို႕ အာဟာရခ်ိဳ႕တဲ႕တာရွားပါတယ္။ ေပါမ်ားတာကေတာ႕ အဆီအစိမ္႕ အစားမ်ားျပီး အ၀လြန္ေနတဲ႕ လူေတြပဲေပါပါတယ္။ ဒါေပမယ္႕ အခ်ိဳ႕ ဗီတာမင္ခ်ိဳ႕တဲ႕တဲ႕ လူေတြလဲရွိပါတယ္။ ဗီတာမင္ခ်ိဳ႕တဲ႕ တာဟာ လူၾကီးေတြမွာ ျဖစ္ရင္ ခံႏိုင္ရည္ရွိလို႕ ဗီတာမင္ခ်ိဳ႕တဲ႕ တဲ႕ လကၡဏာ သိပ္မေတြ႕ရေပမယ္႕ ကေလးသူငယ္ေတြမွာ ခ်ိဳ႕တဲ႕ရင္အသက္အႏၱရာယ္ကိုပါ ထိခိုက္ႏိုင္ပါတယ္။ ခႏၶာကိုယ္ ၾကီးထြား ဖြ႕ံျဖိဳးေနတဲ႕ ကေလးသူငယ္အရြယ္ေတြမွာ အာဟာရကို ျပည္႕၀မွ်တေအာင္ စားသံုးေပးဖို႕ အေရးၾကီးပါတယ္။
ဗီတာမင္ေတြကို ခႏၶာကိုယ္က မထုတ္လုပ္ပါဘူး။ ဗီတာမင္ကို ကၽြန္ေတာ္တို႕ ေန႕စဥ္စားသံုးတဲ႕ အစားအစာေတြက ရပါတယ္။ လူတေယာက္အသက္ရွင္ဖို႕ အတြက္ ခႏၶာကိုယ္က ဗီတာမင္လုိအပ္ပါတယ္။ Vitamin ဆိုတဲ႕ စကားကိုက Latin(လက္တင္)ဘာသာကေန ဆင္းသက္လာျပီး Vita = အသက္၊ amine =ျဖစ္ေစျခင္း (အသက္ရွင္ဖို႕အတြက္မရွိမျဖစ္) လို႕အဓိပၸာယ္ရပါတယ္။
လူေတြရဲ႕ အဓိကလိုအပ္တဲ႕ vitamin ေတြကေတာ႕ Vit A, Vit D, Vit E, Vit K ျပီးေတာ႕ Vit B complex ရဲ႕ အဓိကအစိတ္အပိုင္းေတြျဖစ္တဲ႕ B1 ေခၚသိုင္ယာမင္း၊ B2 ေခၚ ရိုင္ဘိုဖေလဗင္၊ B3 ေခၚ ႏိုင္ယာစင္ဓာတ္၊ B6 ေခၚ ပိုင္ရီေဒါက္စင္း၊ ဘိုင္အိုတင္၊ Folate, B12 နဲ႕ Vitamin C တို႕ျဖစ္ပါတယ္။ Vitamin A က အသည္း၊ ႏို႕နဲ႕ ႏို႕ထြက္ပစၥည္းေတြ၊ ငါးၾကီးဆီ စတာေတြမွာပါ၀င္ပါတယ္။ Vit A ခ်ိဳ႕တဲ႕ ရင္ အဓိကအားျဖင္႕ မ်က္စိကိုထိခိုက္ပါတယ္။ ညဘက္မ်က္စိကြယ္ျခင္း (ၾကက္မ်က္သင္႕) ေရာဂါ စတင္ျဖစ္ျပီး ေနာက္ပိုင္း လံုး၀မ်က္စိကြယ္တဲ႕ အထိျဖစ္တတ္ပါတယ္။ အေရျပားမွာေျခာက္ေသြ႕ျခင္း၊ အသားမာေပၚျခင္းစတာေတြျဖစ္တတ္ပါတယ္။
Vit D ခ်ိဳ႕တဲ႕ ရင္ေတာ႕ အရိုးေပ်ာ႕နာျဖစ္တတ္ပါတယ္။ Vit D က အဓိကအားျဖင္႕ ေနေရာင္ကေန အေရျပားကို ထိရာမွ အေရျပားကေန ခႏၶာကိုယ္ထဲကို Vit D ဓာတ္ထုတ္ေပးပါတယ္။ ၾကက္ဥဘဲဥ အႏွစ္၊ ငါးၾကီးဆီ၊ ေထာပတ္၊ ႏို႕စတာေတြမွာ Vit D အနည္းငယ္ ပါ၀င္ပါတယ္။ ကေလးေတြမွာ Vit D ခ်ိဳ႕တဲ႕ရင္ နံရိုးေလးေတြက ပုတီးေစ႕ေလးေတြလို ျဖစ္လာပါတယ္။ ထိရင္နာတယ္။ စိတ္ေကာက္လြယ္တယ္။ ေျခခ်င္း၀တ္၊ လက္ေကာက္၀တ္ ေရာင္လာတယ္။ ေခါင္းခြံ အရိုးမွာ ေပ်ာ႕တဲ႕ ေနရာေလးေတြ စမ္းမိလာပါတယ္။ ေျခေထာက္ခြင္လာပါတယ္။
Vit E ကေတာ႕ဟင္းသီးဟင္းရြက္ဆီနဲ႕ ေကာက္ပဲသီးႏွံေတြမွာ အမ်ားအျပားပါပါတယ္။ Vit E ကခႏၶာကိုယ္ရဲ႕ အဓိက cell ေတြကိုထိန္းသိမ္းပါတယ္။ Vit E ခ်ိဳ႕တဲ႕တာရွားပါတယ္။ ခ်ိဳ႕တဲ႕ရင္ေတာ႕ ပထမဆံုး ေသြးအားနည္းတာ ျဖစ္တတ္ပါတယ္။ Vit E က ႏွလံုးေသြးေၾကာေရာဂါေတြ ျဖစ္ပြားမွုကို ကာကြယ္ေပးတယ္လို႕ ေလ႕လာမွုေတြက ဆိုပါတယ္။
Vit K ကေတာ႕ေသြးခဲျခင္းျဖစ္စဥ္မွာပါ၀င္ျပီး ခ်ိဳ႕တဲ႕ရင္ေတာ႕ ေသြးထြက္ရင္ေသြးတိတ္ေႏွးတာ ျဖစ္တတ္ပါတယ္။ အစိမ္းေရာင္ရွိတဲ႕ အသီးအရြက္နဲ႕ အသည္းမွာ အမ်ားအျပား ပါ၀င္ပါတယ္။ ေမြးကင္းစကေလးငယ္ေတြမွာ ခ်ိဳ႕တဲ႕တာျဖစ္တတ္ပါတယ္။ မိခင္ကေန အခ်င္းမွတဆင္႕ Vit K ရရွိတာ မလံုေလာက္ျခင္း၊ မိခင္ႏို႕မွာ Vit K အနည္းငယ္သာပါရွိျခင္းတို႕ေၾကာင္႕ ျဖစ္ပါတယ္။ ဒါေၾကာင္႕ ေဆးရံုေတြမွာ ေမြးကင္းစကေလးတိုင္းကို Vit K ထိုးေပးပါတယ္။
Vit B2 လို႕ေခၚတဲ႕ ရိုင္ဘိုဖေလဗင္ ခ်ိဳ႕တဲ႕ရင္ေတာ႕ လွ်ာမွာနီရဲျပီး ေရာင္လာျခင္း၊ က်ီးကန္းပါးစပ္လို႕ ေခၚတဲ႕ ပါးစပ္ေထာင္႕ေတြ နာက်င္ျပီး ကြဲအက္ျခင္း စတာေတြျဖစ္တတ္ပါတယ္။ ႏို႕နဲ႕ ႏို႕ထြက္ပစၥည္းေတြမွာ ပါ၀င္ပါတယ္။
ႏိုင္ယာစင္ဓာတ္ခ်ိဳ႕တဲ႕ရင္ေတာ႕ Pellagra လို႕ေခၚတဲ႕ အေရျပားမွာ ေရာင္ရမ္းနီရဲျခင္း၊ လွ်ာနဲ႕ပါးစပ္ပူေလာင္ နီျမန္းျခင္း၊ ၀မ္းေလွ်ာျခင္းနဲ႕ ေနာက္ပိုင္းစိတ္အေႏွာင္႕အယွက္ျဖစ္ျခင္း စတာေတြျဖစ္တတ္ပါတယ္။ ေျပာင္းဆန္ကို အဓိက အစားအစာအျဖစ္ စားသံုးတဲ႕လူေတြမွာျဖစ္ပါတယ္။ Niacin ဓာတ္ဟာ လတ္လတ္ဆတ္ဆတ္ အသားငါးေတြနဲ႕ အသီးအရြက္ေတြမွာ ပါပါတယ္။
Vit B6 ေခၚ ပိုင္ရီေဒါက္စင္းဟာ အစားအစာအမ်ားစုမွာ ပါ၀င္ပါတယ္။ အဓိကအမ်ားဆံုးပါ၀င္တာကေတာ႕ အသားငါး၊ အာလူး၊ ငွက္ေပ်ာသီးတို႕မွာ ပါပါတယ္။ B6 ခ်ိဳ႕တဲ႕တာရွားပါတယ္။
Vit C ေခၚ ascorbic acid ခ်ိဳ႕တဲ႕ရင္ Scurvy ေရာဂါျဖစ္ပါတယ္။ သြားဖံုးေတြေရာင္လာမယ္။ သြားဖံုးက ေသြးထြက္လြယ္မယ္။ အေရျပားမွာ အညိုအမည္းကြက္ေတြ ေပၚလာမယ္။ ေသြးအားနည္းတာေတြျဖစ္လာ ပါတယ္။ Vit C အဓိကပါ၀င္တဲ႕ အစားအစာေတြကေတာ႕ လတ္လတ္ဆတ္ဆတ္ အသီးအရြက္ေတြ၊ ေရွာက္သီး၊ ခရမ္းခ်ဥ္သီး၊ အာလူး စတာေတြမွာပါ၀င္ပါတယ္။
ဒီေနရာမွာ အဓိကေျပာခ်င္တာကေတာ႕ ျမန္မာႏိုင္ငံက ႏို႕စို႕အရြယ္နဲ႕ တစ္ႏွစ္ေအာက္ ကေလးငယ္ေတြမွာ အျဖစ္မ်ားတဲ႕ B1 ခ်ိဳ႕တဲ႕တဲ႕ ေရာဂါျဖစ္တဲ႕ Beri Beri ေရာဂါျဖစ္ျပီး အသက္အႏၱရာယ္ ထိခိုက္တဲ႕ ေရာဂါျဖစ္ပါတယ္။ ျမန္မာလို သူငယ္နာေရာဂါလို႕ ေခၚပါတယ္။ ႏို႕စို႕အရြယ္ တစ္ႏွစ္ေအာက္ကေလးငယ္ေတြဟာ မိခင္ႏို႕ကို အဓိက အစာအာဟာရအျဖစ္ စားသံုးေနရတာျဖစ္ပါတယ္။ မိခင္ဟာ အစာအာဟာရျပည္႕၀ေအာင္ မစားဘဲ အစာကို ဟိုဟာေရွာင္၊ ဒီဟာေရွာင္ေနရင္ မိခင္အေနနဲ႕ ဘာမွမျဖစ္ေပမယ္႕ ႏုနယ္တဲ႕ ကေလးငယ္ေတြမွာ မိခင္ႏို႕မွာ Vitamin လံုေလာက္ေအာင္မပါတဲ႕အတြက္ Vitamin ခ်ိဳ႕တဲ႕ျပီး အသက္အႏၱရာယ္ ျဖစ္ေစတဲ႕အထိ ထိခိုက္ပါတယ္။ Vit B1 ခ်ိဳ႕တဲ႕တဲ႕ Beri Beri ေရာဂါဟာ မိခင္ႏို႕ မေသာက္သံုးရတဲ႕ ကေလးေတြ၊ မိခင္ႏို႕တိုက္ေသာ္လည္း အေမ အစားေရွာင္တဲ႕ ကေလးေတြမွာ အဓိကျဖစ္ပါတယ္။ တခ်ိဳ႕မိခင္ေတြ အယူမွားေနတာက သူငယ္နာျဖစ္မွာစိုးလို႕ အစားေရွာင္တာလို႕ ေျပာပါတယ္။ အမွန္ကေတာ႕ အေမအစားေရွာင္လို႕ ကေလးမွာ သူငယ္နာေရာဂါျဖစ္တာ ျဖစ္ပါတယ္။ ဒါေၾကာင္႕ ႏို႕တုိက္မိခင္တစ္ဦး အေနနဲ႕ မိမိရဲ႕ကေလးငယ္ ေရာဂါဘယကင္းရွင္းျပီး က်န္းမာသန္စြမ္းေစခ်င္တယ္ ဆိုရင္ အစာမေရွာင္ဘဲ အစာအုပ္စုသံုးခုစလံုးကို မွ်တေအာင္ စားေပးရပါမယ္။ အခုေခတ္အထိ မိခင္ႏို႕စို႕တဲ႕ ကေလးတစ္ဦးအတြက္ မိခင္ႏို႕ရည္ထက္ပိုေကာင္းတဲ႕ အရာကို သိပၸံ ပညာရွင္ေတြ မတီထြင္ႏိုင္ေသးပါဘူး။ မိခင္ႏို႕ရည္သာ ကေလးငယ္အတြက္ အသင္႕အေလ်ာ္ဆံုးနဲ႕ အေကာင္းဆံုး ျဖစ္ပါတယ္။ ေမြးဖြားျပီး နာရီ၀က္အတြင္း မိခင္ႏို႕ရည္ကို စတိုက္သင္႕ပါတယ္။ ပထမဆံုးထြက္တဲ႕ ႏို႕ရည္ၾကည္မွာ ကေလးအတြက္ ေရာဂါကာကြယ္ေပးမယ္႕ ပဋိပစၥည္းေတြ အမ်ားအျပားပါ၀င္လို႕ ပထမဆံုးထြက္တဲ႕ ႏို႕ရည္ၾကည္ကို တိုက္ရပါမယ္။ ကေလးအသက္ ေျခာက္လေက်ာ္ရင္ေတာ႕ ျဖည္႕စြက္စာေတြျဖစ္တဲ႕ ထမင္းရည္၊ ဆန္ျပဳတ္၊ ထမင္းေပ်ာ႕ေပ်ာ႕၊ အာလူး၊ ငွက္ေပ်ာသီးမွည္႕၊ သေဘၤာသီးမွည္႕၊ ဟင္းရြက္၊ အသည္း၊ ပဲဟင္းခ်ိဳ၊ ၾကက္ဥ၊ ဘဲဥ၊ ငါး၊ အသား စတာေတြကို တမ်ိဳးစီ ျဖည္းျဖည္း အက်င္႕လုပ္ျပီး ေကၽြးေပးရပါမယ္။ ႏို႕တိုက္မိခင္ကလည္း အစားမေရွာင္ဘဲ အစံုစားရပါမယ္။ B1 ပါ၀င္တဲ႕ အစားအစာေတြကေတာ႕ အဓိကအားျဖင္႕ ဆန္စပါး၊ ဂ်ံဳ စတဲ႕ ေကာက္ပဲသီးႏွံ၊ ပဲအမ်ိဳးမ်ိဳး၊ ဟင္းသီးဟင္းရြက္၊ အသား စတာေတြမွာ ပါပါတယ္။ B1 ဓာတ္ဟာ အဓိကအားျဖင္႕ ကၽြန္ေတာ္တို႕ ေန႕စဥ္စားသံုးေနတဲ႕ ဆန္ရဲ႕ အေပၚယံအလႊာမွာ ပါ၀င္ပါတယ္။ ဆန္ကို အထပ္ထပ္ ပြတ္တိုက္ေဆးေၾကာပစ္ရင္ အေပၚယံအလႊာက B1 ဓာတ္ေတြဟာ ပ်က္ျပယ္သြားတဲ႕အတြက္ အဲဒီဆန္နဲ႕ခ်က္တဲ႕ ထမင္းမွာ B1 ဓာတ္ခ်ိဳ႕တဲ႕ပါတယ္။ ဒါေၾကာင္႕ ထမင္းခ်က္ရင္ ဆန္ကိုတအားပြတ္မေဆးဘဲ အလြန္ဆံုး တစ္ထပ္ပဲေဆးျပီး ေရခန္းခ်က္တာ အသင္႕ေလ်ာ္ဆံုးပါပဲ။ အသက္တစ္ႏွစ္ေအာက္ ကေလးငယ္ေတြမွာ B1 ခ်ိဳ႕တဲ႕ရင္ ရုတ္တရက္ အသက္ရွဴရခက္ျပီး ေမာလာတာ၊ ႏို႕မစို႕ႏိုင္ျဖစ္ျပီးအန္တာ၊ ေျခဖ်ားလက္ဖ်ားးေတြေအးျပီး ျပာလာတာ၊ ႏႈတ္ခမ္းေတြ ျပာလာတာ၊ ရုတ္တရက္ဖ်ားလာတာေတြ ျဖစ္တတ္ပါတယ္။ ဒါေၾကာင္႕ အဓိကလကၡဏာေတြ မိမိရဲ႕ ႏို႕စို႕အရြယ္ ရင္ေသြးငယ္ေတြမွာ ျဖစ္ရင္ နီးစပ္ရာ က်န္းမာေရးဌာနကို အျမန္ဆံုးျပသဖို႕လိုပါတယ္။
ဒါေၾကာင္႕ အစားအစာ စားသံုးရာမွာ ျဖစ္သလို ေတာ္သလို စားသံုးျခင္းမျပဳဘဲ အာဟာရဓာတ္ျဖစ္မယ္႕ အစားအစာမ်ားကို မွ်တေအာင္ ေရြးခ်ယ္စိစစ္ျပီး စားသံုးရပါမယ္။ အထူးသျဖင္႕ အစာအာဟာရနဲဲ႕ Vitamins ေတြပိုမိုလိုအပ္တဲ႕ ကိုယ္၀န္ေဆာင္မိခင္၊ ႏို႕တိုက္မိခင္နဲ႕ ႏို႕စို႕အရြယ္ကေလးငယ္ေတြ ခႏၶာကိုယ္ဖြ႕ံျဖိဳး ၾကီးထြားေနတဲ႕ ကေလးေတြနဲ႕ အသက္ၾကီးသူေတြမွာ ပိုမိုဂရုျပဳစားသံုးသင္႕ပါတယ္။ ဒါေၾကာင္႕မိမိတို႕ ေန႕စဥ္စားသံုးတဲ႕ အစားအစာေတြမွာ မည္သည္႕အစာမွာ မည္သို႕ေသာ အာဟာရဓာတ္ ပါ၀င္ေၾကာင္းကို သိရွိ နားလည္ျပီး အစာအုပ္စု သံုးစုလံုးကို မွ်တေအာင္ ေရြးခ်ယ္စားသံုးပါက ေရာဂါဘယကင္းေ၀းျပိး က်န္းမာသန္စြမ္းတဲ႕ ဘ၀ကို ရရွိေစမွာျဖစ္ပါတယ္။
အဲဒီလို စားသံုးၾကရာမွာ ေတြ႕ကရာစားတတ္သူူေတြမွာ ၀မ္းပ်က္တာ၊ ၀မ္းေလ်ွာတာျဖစ္တတ္ သလုိ၊ မိမိၾကိဳက္တတ္တဲ႕ အစာ - အဆီ၊ အဆိမ္႕၊ အခ်ိဳ၊ အငန္ စသျဖင္႕ စားသံုးေလ႕ရွိသူေတြမွာ ေသြးတိုး၊ ဆီးခ်ိဳ စတဲ႕ ေရာဂါေတြ ျဖစ္တတ္ပါတယ္။ အစာေရွာင္တတ္တဲ႕ လူေတြမွာေတာ႕ အာဟာရ ခ်ိဳ႕တဲ႕ တ႕ဲေရာဂါေတြရတဲ႕အျပင္ အာဟာရခ်ိဳ႕တဲ႕မွုေၾကာင္႕ တျခားေရာဂါေတြပါ ၀င္ေရာက္ လာႏိုင္ပါတယ္။
ဒါေၾကာင္႕ မိမိေန႕စဥ္စားသံုးတဲ႕ အစားအစာေတြကို မိမိအေနနဲ႕ အားအင္ျဖစ္ေအာင္၊ ခႏၶာကိုယ္သန္စြမ္းေအာင္နဲ႕ ေရာဂါေတြမျဖစ္ေအာင္ ေရြးခ်ယ္စားသံုးတတ္ဖို႕ လိုပါတယ္။ အစားအစာ ေတြကို အဓိကအားျဖင္႕ အုပ္စု သံုးစုခြဲျခားႏိုင္ပါတယ္။ အဲဒါေတြကေတာ႕ အားအင္ျဖစ္ေစေသာအုပ္စု၊ ခႏၶာကိုယ္ၾကီးထြားေစေသာအုပ္စုနဲ႕၊ ေရာဂါကာကြယ္ေစေသာအုပ္စုတို႕ ျဖစ္ပါတယ္။ အားအင္ျဖစ္ေစတဲ႕ အုပ္စုမွာ ကၽြန္ေတာ္တို႕ေန႕စဥ္စားသံုးေနတဲ႕ ထမင္းအျပင္၊ ေပါင္မုန္႕၊ နံျပား၊ ေထာပတ္၊ ဆီ၊ သၾကား၊ အာလူး၊ ကန္စြန္းဥ၊ ပိန္းဥ၊ ေျပာင္းဖူး၊ ျပီးေတာ႕ အခ်ိဳဓာတ္ပါ၀င္တဲ႕ အစားအစာေတြျဖစ္တဲ႕ ထန္းလ်က္၊ ၾကံသကာ၊ သၾကားလံုး၊ ဘီစကြတ္ စတာေတြ ျဖစ္ပါတယ္။ ေနာက္ ခႏၶာကိုယ္ၾကီးထြားေစတဲ႕ အုပ္စုမွာေတာ႕ အသား၊ ငါး၊ ပုစြႏ္၊ ၾကက္ဥ၊ ဘဲဥ စတဲ႕ ဥအမ်ိဳးမ်ိဳး၊ ပဲအမ်ိဳးမ်ိဳး၊ ႏို႕နဲ႕ ႏို႕ထြက္ပစၥည္း စတာေတြပါ၀င္ပါတယ္။ ေရာဂါကာကြယ္ေစတဲ႕ အုပ္စုမွာေတာ႕ အသီးအရြက္အမ်ိဳးမ်ိဳးျဖစ္တဲ႕ ကန္စြန္းရြက္၊ မုန္ညွင္း၊ ဟင္းႏုနယ္၊ ဘူးညြန္႕၊ ဒန္႕သလြန္ရြက္၊ ျမင္းခြာရြက္ စတာေတြအျပင္ ငွက္ေပ်ာသီး၊ သေဘၤာသီး၊ လိေမၥၼာ္သီး၊ နာနတ္သီး၊ ေရႊဖရံုသီး စတဲ႕ အ၀ါေရာင္ရွိတဲ႕ အသီးအႏွံေတြနဲ႕ မုန္လာဥနီ၊ ပဲေတာင္႕ရွည္၊ ၾကက္ဟင္းခါးသီး၊ ပဲေစာင္းလ်ားသီး၊ ဆီးျဖဴသီး၊ ပဲပင္ေပါက္ စတာေတြျဖစ္ပါတယ္။
အဲ႕ဒီအစာအုပ္စုၾကီးသံုးခုစလံုးကို ေန႕စဥ္ မွ်တေအာင္ မွီ၀ဲသံုးေဆာင္တတ္ဖို႕လိုပါတယ္။ ဒါမွ က်န္းမာသန္စြမ္းျပီး ေတာ္ရံုတန္ရံုနဲ႕ ေရာဂါမျဖစ္ပြားႏိုင္ပါဘူး။
ျမန္မာလူမ်ိဳးေတြ စားသံုးေလ႕ရွိတဲ႕ အစားအစာေတြဟာ အစာအုပ္စုသံုးခုစလံုး ပါ၀င္ပါတယ္။ ဥပမာ - အသား ဟင္း (ဒါမွမဟုတ္) ပဲဟင္းတခြက္၊ အသီးအရြက္အရည္ေသာက္နဲ႕၊ အတို႕အျမွဳပ္တို႕ကို ထမင္းနဲ႕စားသံုး ၾကတဲ႕ အတြက္ အစာအာဟာရမွ်ပါတယ္။ အမ်ားအားျဖင္႕ေတာ႕ျမန္မာေတြဟာ အဆီနဲ႕ အငန္ကို ပိုမိုစားသံုးၾကပါတယ္။ အဆီ နဲ႕ အငန္ကို အမ်ားအျပားေန႕စဥ္စားသံုးသူေတြဟာ ေသြးတိုး၊ ဆီးခ်ိဳ ေရာဂါေတြနဲ႕ ဆက္စပ္မွုရွိျပီး အသည္းအဆီဖံုးေရာဂါ၊ ႏွလံုးေရာဂါ၊ ကင္ဆာ စတာေတြ ျဖစ္ပြာႏိုင္ေခ် မ်ားပါတယ္။ ဒါေၾကာင္႕လည္း က်န္းမာေရး၀န္ၾကီးဌာက TV ၊ ေရဒီယို စတာေတြကေန အဆီနဲ႕အငန္ဓာတ္ကို လက္ရွိစားသံုးေနသည္မွ ထက္၀က္ ေလွ်ာ႕ခ်ရန္ အသိေပးေၾကျငာေနတာျဖစ္ပါတယ္။
ကၽြန္ေတာ္တို႕ စားသံုးေနတဲ႕ အစားအစာေတြထဲမွာပါ၀င္တဲ႕ စြမ္းအင္ပမာဏကို kilo-calorie နဲ႕တြက္ခ်က္ပါတယ္။ အလုပ္ၾကမ္းလုပ္ရတဲ႕ အရြယ္ေရာက္ျပီး အမ်ိဳးသားတေယာက္အေနနဲ႕ တေန႕ကိုလိုအပ္တဲ႕ စြမ္းအင္ပမာဏက ၃၅၀၀ kilo-calorie လိုအပ္ျပီး အမ်ိဳးသမီးဆိုရင္ ၂၂၅၀ kilo-calorie လိုအပ္ပါတယ္။ ပံုမွန္ သြားသြားလာလာ အလုပ္လုပ္တဲ႕သူေတြမွာေတာ႕ အမ်ိဳးသားဆိုရင္၂၇၀၀ kilo-calorie လိုျပီး အမ်ိဳးသမီးမွာ ၂၀၀၀ kilo-calorieလိုပါတယ္။ နားနားေနေန ေနရတဲ႕လူေတြမွာေတာ႕ အမ်ိဳးသားဆိုရင္ ၂၀၀၀ kilo-calorie လိုျပီး အမ်ိဳးသမီးဆိုရင္ ၁၆၀၀ kilo-calorie လိုပါတယ္။ ဒီလိုလိုအပ္တဲ႕ calorie ပမာဏ ျပည္႕မီေအာင္ အားအင္ျဖစ္ေစတဲ႕ အုပ္စုကို လံုလံု ေလာက္ေလာက္စားေပးရပါမယ္။ ကၽြန္ေတာ္တို႕ႏိုင္ငံက အစာေရစာေပါၾကြယ္၀တဲ႕ ႏိုင္ငံျဖစ္လို႕ အာဟာရခ်ိဳ႕တဲ႕တာရွားပါတယ္။ ေပါမ်ားတာကေတာ႕ အဆီအစိမ္႕ အစားမ်ားျပီး အ၀လြန္ေနတဲ႕ လူေတြပဲေပါပါတယ္။ ဒါေပမယ္႕ အခ်ိဳ႕ ဗီတာမင္ခ်ိဳ႕တဲ႕တဲ႕ လူေတြလဲရွိပါတယ္။ ဗီတာမင္ခ်ိဳ႕တဲ႕ တာဟာ လူၾကီးေတြမွာ ျဖစ္ရင္ ခံႏိုင္ရည္ရွိလို႕ ဗီတာမင္ခ်ိဳ႕တဲ႕ တဲ႕ လကၡဏာ သိပ္မေတြ႕ရေပမယ္႕ ကေလးသူငယ္ေတြမွာ ခ်ိဳ႕တဲ႕ရင္အသက္အႏၱရာယ္ကိုပါ ထိခိုက္ႏိုင္ပါတယ္။ ခႏၶာကိုယ္ ၾကီးထြား ဖြ႕ံျဖိဳးေနတဲ႕ ကေလးသူငယ္အရြယ္ေတြမွာ အာဟာရကို ျပည္႕၀မွ်တေအာင္ စားသံုးေပးဖို႕ အေရးၾကီးပါတယ္။
ဗီတာမင္ေတြကို ခႏၶာကိုယ္က မထုတ္လုပ္ပါဘူး။ ဗီတာမင္ကို ကၽြန္ေတာ္တို႕ ေန႕စဥ္စားသံုးတဲ႕ အစားအစာေတြက ရပါတယ္။ လူတေယာက္အသက္ရွင္ဖို႕ အတြက္ ခႏၶာကိုယ္က ဗီတာမင္လုိအပ္ပါတယ္။ Vitamin ဆိုတဲ႕ စကားကိုက Latin(လက္တင္)ဘာသာကေန ဆင္းသက္လာျပီး Vita = အသက္၊ amine =ျဖစ္ေစျခင္း (အသက္ရွင္ဖို႕အတြက္မရွိမျဖစ္) လို႕အဓိပၸာယ္ရပါတယ္။
လူေတြရဲ႕ အဓိကလိုအပ္တဲ႕ vitamin ေတြကေတာ႕ Vit A, Vit D, Vit E, Vit K ျပီးေတာ႕ Vit B complex ရဲ႕ အဓိကအစိတ္အပိုင္းေတြျဖစ္တဲ႕ B1 ေခၚသိုင္ယာမင္း၊ B2 ေခၚ ရိုင္ဘိုဖေလဗင္၊ B3 ေခၚ ႏိုင္ယာစင္ဓာတ္၊ B6 ေခၚ ပိုင္ရီေဒါက္စင္း၊ ဘိုင္အိုတင္၊ Folate, B12 နဲ႕ Vitamin C တို႕ျဖစ္ပါတယ္။ Vitamin A က အသည္း၊ ႏို႕နဲ႕ ႏို႕ထြက္ပစၥည္းေတြ၊ ငါးၾကီးဆီ စတာေတြမွာပါ၀င္ပါတယ္။ Vit A ခ်ိဳ႕တဲ႕ ရင္ အဓိကအားျဖင္႕ မ်က္စိကိုထိခိုက္ပါတယ္။ ညဘက္မ်က္စိကြယ္ျခင္း (ၾကက္မ်က္သင္႕) ေရာဂါ စတင္ျဖစ္ျပီး ေနာက္ပိုင္း လံုး၀မ်က္စိကြယ္တဲ႕ အထိျဖစ္တတ္ပါတယ္။ အေရျပားမွာေျခာက္ေသြ႕ျခင္း၊ အသားမာေပၚျခင္းစတာေတြျဖစ္တတ္ပါတယ္။
Vit D ခ်ိဳ႕တဲ႕ ရင္ေတာ႕ အရိုးေပ်ာ႕နာျဖစ္တတ္ပါတယ္။ Vit D က အဓိကအားျဖင္႕ ေနေရာင္ကေန အေရျပားကို ထိရာမွ အေရျပားကေန ခႏၶာကိုယ္ထဲကို Vit D ဓာတ္ထုတ္ေပးပါတယ္။ ၾကက္ဥဘဲဥ အႏွစ္၊ ငါးၾကီးဆီ၊ ေထာပတ္၊ ႏို႕စတာေတြမွာ Vit D အနည္းငယ္ ပါ၀င္ပါတယ္။ ကေလးေတြမွာ Vit D ခ်ိဳ႕တဲ႕ရင္ နံရိုးေလးေတြက ပုတီးေစ႕ေလးေတြလို ျဖစ္လာပါတယ္။ ထိရင္နာတယ္။ စိတ္ေကာက္လြယ္တယ္။ ေျခခ်င္း၀တ္၊ လက္ေကာက္၀တ္ ေရာင္လာတယ္။ ေခါင္းခြံ အရိုးမွာ ေပ်ာ႕တဲ႕ ေနရာေလးေတြ စမ္းမိလာပါတယ္။ ေျခေထာက္ခြင္လာပါတယ္။
Vit E ကေတာ႕ဟင္းသီးဟင္းရြက္ဆီနဲ႕ ေကာက္ပဲသီးႏွံေတြမွာ အမ်ားအျပားပါပါတယ္။ Vit E ကခႏၶာကိုယ္ရဲ႕ အဓိက cell ေတြကိုထိန္းသိမ္းပါတယ္။ Vit E ခ်ိဳ႕တဲ႕တာရွားပါတယ္။ ခ်ိဳ႕တဲ႕ရင္ေတာ႕ ပထမဆံုး ေသြးအားနည္းတာ ျဖစ္တတ္ပါတယ္။ Vit E က ႏွလံုးေသြးေၾကာေရာဂါေတြ ျဖစ္ပြားမွုကို ကာကြယ္ေပးတယ္လို႕ ေလ႕လာမွုေတြက ဆိုပါတယ္။
Vit K ကေတာ႕ေသြးခဲျခင္းျဖစ္စဥ္မွာပါ၀င္ျပီး ခ်ိဳ႕တဲ႕ရင္ေတာ႕ ေသြးထြက္ရင္ေသြးတိတ္ေႏွးတာ ျဖစ္တတ္ပါတယ္။ အစိမ္းေရာင္ရွိတဲ႕ အသီးအရြက္နဲ႕ အသည္းမွာ အမ်ားအျပား ပါ၀င္ပါတယ္။ ေမြးကင္းစကေလးငယ္ေတြမွာ ခ်ိဳ႕တဲ႕တာျဖစ္တတ္ပါတယ္။ မိခင္ကေန အခ်င္းမွတဆင္႕ Vit K ရရွိတာ မလံုေလာက္ျခင္း၊ မိခင္ႏို႕မွာ Vit K အနည္းငယ္သာပါရွိျခင္းတို႕ေၾကာင္႕ ျဖစ္ပါတယ္။ ဒါေၾကာင္႕ ေဆးရံုေတြမွာ ေမြးကင္းစကေလးတိုင္းကို Vit K ထိုးေပးပါတယ္။
Vit B2 လို႕ေခၚတဲ႕ ရိုင္ဘိုဖေလဗင္ ခ်ိဳ႕တဲ႕ရင္ေတာ႕ လွ်ာမွာနီရဲျပီး ေရာင္လာျခင္း၊ က်ီးကန္းပါးစပ္လို႕ ေခၚတဲ႕ ပါးစပ္ေထာင္႕ေတြ နာက်င္ျပီး ကြဲအက္ျခင္း စတာေတြျဖစ္တတ္ပါတယ္။ ႏို႕နဲ႕ ႏို႕ထြက္ပစၥည္းေတြမွာ ပါ၀င္ပါတယ္။
ႏိုင္ယာစင္ဓာတ္ခ်ိဳ႕တဲ႕ရင္ေတာ႕ Pellagra လို႕ေခၚတဲ႕ အေရျပားမွာ ေရာင္ရမ္းနီရဲျခင္း၊ လွ်ာနဲ႕ပါးစပ္ပူေလာင္ နီျမန္းျခင္း၊ ၀မ္းေလွ်ာျခင္းနဲ႕ ေနာက္ပိုင္းစိတ္အေႏွာင္႕အယွက္ျဖစ္ျခင္း စတာေတြျဖစ္တတ္ပါတယ္။ ေျပာင္းဆန္ကို အဓိက အစားအစာအျဖစ္ စားသံုးတဲ႕လူေတြမွာျဖစ္ပါတယ္။ Niacin ဓာတ္ဟာ လတ္လတ္ဆတ္ဆတ္ အသားငါးေတြနဲ႕ အသီးအရြက္ေတြမွာ ပါပါတယ္။
Vit B6 ေခၚ ပိုင္ရီေဒါက္စင္းဟာ အစားအစာအမ်ားစုမွာ ပါ၀င္ပါတယ္။ အဓိကအမ်ားဆံုးပါ၀င္တာကေတာ႕ အသားငါး၊ အာလူး၊ ငွက္ေပ်ာသီးတို႕မွာ ပါပါတယ္။ B6 ခ်ိဳ႕တဲ႕တာရွားပါတယ္။
Vit C ေခၚ ascorbic acid ခ်ိဳ႕တဲ႕ရင္ Scurvy ေရာဂါျဖစ္ပါတယ္။ သြားဖံုးေတြေရာင္လာမယ္။ သြားဖံုးက ေသြးထြက္လြယ္မယ္။ အေရျပားမွာ အညိုအမည္းကြက္ေတြ ေပၚလာမယ္။ ေသြးအားနည္းတာေတြျဖစ္လာ ပါတယ္။ Vit C အဓိကပါ၀င္တဲ႕ အစားအစာေတြကေတာ႕ လတ္လတ္ဆတ္ဆတ္ အသီးအရြက္ေတြ၊ ေရွာက္သီး၊ ခရမ္းခ်ဥ္သီး၊ အာလူး စတာေတြမွာပါ၀င္ပါတယ္။
ဒီေနရာမွာ အဓိကေျပာခ်င္တာကေတာ႕ ျမန္မာႏိုင္ငံက ႏို႕စို႕အရြယ္နဲ႕ တစ္ႏွစ္ေအာက္ ကေလးငယ္ေတြမွာ အျဖစ္မ်ားတဲ႕ B1 ခ်ိဳ႕တဲ႕တဲ႕ ေရာဂါျဖစ္တဲ႕ Beri Beri ေရာဂါျဖစ္ျပီး အသက္အႏၱရာယ္ ထိခိုက္တဲ႕ ေရာဂါျဖစ္ပါတယ္။ ျမန္မာလို သူငယ္နာေရာဂါလို႕ ေခၚပါတယ္။ ႏို႕စို႕အရြယ္ တစ္ႏွစ္ေအာက္ကေလးငယ္ေတြဟာ မိခင္ႏို႕ကို အဓိက အစာအာဟာရအျဖစ္ စားသံုးေနရတာျဖစ္ပါတယ္။ မိခင္ဟာ အစာအာဟာရျပည္႕၀ေအာင္ မစားဘဲ အစာကို ဟိုဟာေရွာင္၊ ဒီဟာေရွာင္ေနရင္ မိခင္အေနနဲ႕ ဘာမွမျဖစ္ေပမယ္႕ ႏုနယ္တဲ႕ ကေလးငယ္ေတြမွာ မိခင္ႏို႕မွာ Vitamin လံုေလာက္ေအာင္မပါတဲ႕အတြက္ Vitamin ခ်ိဳ႕တဲ႕ျပီး အသက္အႏၱရာယ္ ျဖစ္ေစတဲ႕အထိ ထိခိုက္ပါတယ္။ Vit B1 ခ်ိဳ႕တဲ႕တဲ႕ Beri Beri ေရာဂါဟာ မိခင္ႏို႕ မေသာက္သံုးရတဲ႕ ကေလးေတြ၊ မိခင္ႏို႕တိုက္ေသာ္လည္း အေမ အစားေရွာင္တဲ႕ ကေလးေတြမွာ အဓိကျဖစ္ပါတယ္။ တခ်ိဳ႕မိခင္ေတြ အယူမွားေနတာက သူငယ္နာျဖစ္မွာစိုးလို႕ အစားေရွာင္တာလို႕ ေျပာပါတယ္။ အမွန္ကေတာ႕ အေမအစားေရွာင္လို႕ ကေလးမွာ သူငယ္နာေရာဂါျဖစ္တာ ျဖစ္ပါတယ္။ ဒါေၾကာင္႕ ႏို႕တုိက္မိခင္တစ္ဦး အေနနဲ႕ မိမိရဲ႕ကေလးငယ္ ေရာဂါဘယကင္းရွင္းျပီး က်န္းမာသန္စြမ္းေစခ်င္တယ္ ဆိုရင္ အစာမေရွာင္ဘဲ အစာအုပ္စုသံုးခုစလံုးကို မွ်တေအာင္ စားေပးရပါမယ္။ အခုေခတ္အထိ မိခင္ႏို႕စို႕တဲ႕ ကေလးတစ္ဦးအတြက္ မိခင္ႏို႕ရည္ထက္ပိုေကာင္းတဲ႕ အရာကို သိပၸံ ပညာရွင္ေတြ မတီထြင္ႏိုင္ေသးပါဘူး။ မိခင္ႏို႕ရည္သာ ကေလးငယ္အတြက္ အသင္႕အေလ်ာ္ဆံုးနဲ႕ အေကာင္းဆံုး ျဖစ္ပါတယ္။ ေမြးဖြားျပီး နာရီ၀က္အတြင္း မိခင္ႏို႕ရည္ကို စတိုက္သင္႕ပါတယ္။ ပထမဆံုးထြက္တဲ႕ ႏို႕ရည္ၾကည္မွာ ကေလးအတြက္ ေရာဂါကာကြယ္ေပးမယ္႕ ပဋိပစၥည္းေတြ အမ်ားအျပားပါ၀င္လို႕ ပထမဆံုးထြက္တဲ႕ ႏို႕ရည္ၾကည္ကို တိုက္ရပါမယ္။ ကေလးအသက္ ေျခာက္လေက်ာ္ရင္ေတာ႕ ျဖည္႕စြက္စာေတြျဖစ္တဲ႕ ထမင္းရည္၊ ဆန္ျပဳတ္၊ ထမင္းေပ်ာ႕ေပ်ာ႕၊ အာလူး၊ ငွက္ေပ်ာသီးမွည္႕၊ သေဘၤာသီးမွည္႕၊ ဟင္းရြက္၊ အသည္း၊ ပဲဟင္းခ်ိဳ၊ ၾကက္ဥ၊ ဘဲဥ၊ ငါး၊ အသား စတာေတြကို တမ်ိဳးစီ ျဖည္းျဖည္း အက်င္႕လုပ္ျပီး ေကၽြးေပးရပါမယ္။ ႏို႕တိုက္မိခင္ကလည္း အစားမေရွာင္ဘဲ အစံုစားရပါမယ္။ B1 ပါ၀င္တဲ႕ အစားအစာေတြကေတာ႕ အဓိကအားျဖင္႕ ဆန္စပါး၊ ဂ်ံဳ စတဲ႕ ေကာက္ပဲသီးႏွံ၊ ပဲအမ်ိဳးမ်ိဳး၊ ဟင္းသီးဟင္းရြက္၊ အသား စတာေတြမွာ ပါပါတယ္။ B1 ဓာတ္ဟာ အဓိကအားျဖင္႕ ကၽြန္ေတာ္တို႕ ေန႕စဥ္စားသံုးေနတဲ႕ ဆန္ရဲ႕ အေပၚယံအလႊာမွာ ပါ၀င္ပါတယ္။ ဆန္ကို အထပ္ထပ္ ပြတ္တိုက္ေဆးေၾကာပစ္ရင္ အေပၚယံအလႊာက B1 ဓာတ္ေတြဟာ ပ်က္ျပယ္သြားတဲ႕အတြက္ အဲဒီဆန္နဲ႕ခ်က္တဲ႕ ထမင္းမွာ B1 ဓာတ္ခ်ိဳ႕တဲ႕ပါတယ္။ ဒါေၾကာင္႕ ထမင္းခ်က္ရင္ ဆန္ကိုတအားပြတ္မေဆးဘဲ အလြန္ဆံုး တစ္ထပ္ပဲေဆးျပီး ေရခန္းခ်က္တာ အသင္႕ေလ်ာ္ဆံုးပါပဲ။ အသက္တစ္ႏွစ္ေအာက္ ကေလးငယ္ေတြမွာ B1 ခ်ိဳ႕တဲ႕ရင္ ရုတ္တရက္ အသက္ရွဴရခက္ျပီး ေမာလာတာ၊ ႏို႕မစို႕ႏိုင္ျဖစ္ျပီးအန္တာ၊ ေျခဖ်ားလက္ဖ်ားးေတြေအးျပီး ျပာလာတာ၊ ႏႈတ္ခမ္းေတြ ျပာလာတာ၊ ရုတ္တရက္ဖ်ားလာတာေတြ ျဖစ္တတ္ပါတယ္။ ဒါေၾကာင္႕ အဓိကလကၡဏာေတြ မိမိရဲ႕ ႏို႕စို႕အရြယ္ ရင္ေသြးငယ္ေတြမွာ ျဖစ္ရင္ နီးစပ္ရာ က်န္းမာေရးဌာနကို အျမန္ဆံုးျပသဖို႕လိုပါတယ္။
ဒါေၾကာင္႕ အစားအစာ စားသံုးရာမွာ ျဖစ္သလို ေတာ္သလို စားသံုးျခင္းမျပဳဘဲ အာဟာရဓာတ္ျဖစ္မယ္႕ အစားအစာမ်ားကို မွ်တေအာင္ ေရြးခ်ယ္စိစစ္ျပီး စားသံုးရပါမယ္။ အထူးသျဖင္႕ အစာအာဟာရနဲဲ႕ Vitamins ေတြပိုမိုလိုအပ္တဲ႕ ကိုယ္၀န္ေဆာင္မိခင္၊ ႏို႕တိုက္မိခင္နဲ႕ ႏို႕စို႕အရြယ္ကေလးငယ္ေတြ ခႏၶာကိုယ္ဖြ႕ံျဖိဳး ၾကီးထြားေနတဲ႕ ကေလးေတြနဲ႕ အသက္ၾကီးသူေတြမွာ ပိုမိုဂရုျပဳစားသံုးသင္႕ပါတယ္။ ဒါေၾကာင္႕မိမိတို႕ ေန႕စဥ္စားသံုးတဲ႕ အစားအစာေတြမွာ မည္သည္႕အစာမွာ မည္သို႕ေသာ အာဟာရဓာတ္ ပါ၀င္ေၾကာင္းကို သိရွိ နားလည္ျပီး အစာအုပ္စု သံုးစုလံုးကို မွ်တေအာင္ ေရြးခ်ယ္စားသံုးပါက ေရာဂါဘယကင္းေ၀းျပိး က်န္းမာသန္စြမ္းတဲ႕ ဘ၀ကို ရရွိေစမွာျဖစ္ပါတယ္။
ရင္ဘတ္ေအာင္႕ျခင္းသည္ အေရးၾကီးေသာေရာဂါလကၡၡၡဏာတစ္ခုျဖစ္ပါသည္။
· သင္၏ ေရာဂါရာဇ၀င္သည္ သင္ျဖစ္ေသာေရာဂါကို အေျဖရွာရန္အတြက္အလြန္အေရးပါသည္။ · ေရာဂါ အမ်ိဳးမ်ိဳးေပၚမူတည္ျပီး ရင္ဘတ္ေအာင္႕မွုပံုစံ ကြဲျပားၾကပါသည္။ · ထို႕ေၾကာင္႕ေရာဂါကို ေသခ်ာစြာသိႏိုင္ရန္အတြက္ ဆရာ၀န္ျဖင္႕တုိင္ပင္ရန္ အေရးၾကီးသည္။ 1.1 ျဖစ္ႏိုင္ေသာေရာဂါမ်ား 1.1.1 စူး၍ (ေနရာေသခ်ာစြာေျပာႏိုင္သည္) ေအာင္႕ျခင္း တစ္ေနရာရာတြင္ စူး၍ အသက္ျပင္းျပင္းရွဴလိုက္လွ်င္ ပိုေအာင္႕သည္။ ေခ်ာင္းဆိုးျခင္း၊ လွုပ္ရွားျခင္းတို႕ျဖင္႕ ပိုေအာင္႕သည္။ ျဖစ္ႏိုင္ေသာေရာဂါမ်ား · အဆုတ္တြင္ေလမ်ား ပိတ္မိေသာေရာဂါ (Pneumothorax) · အဆုတ္ေရာင္ျခင္း(Pneumonia) · အဆုတ္ေသြးေၾကာပိတ္ျခင္း (Pulmonary embolism) · ႏွလံုးအေျမွးပါးေရာင္ျခင္း (Pericarditis) · Bornholm disease (Coxakie B ဗိုင္းရပ္စ္ေရာဂါ – ကူးစက္ျခင္းေၾကာင္႕ျဖစ္ေသာ အသက္ရွဴၾကြက္သားေရာဂါ) 1.1.2 ရင္ဘတ္အလယ္တြင္( ၾကပ္၍ ၊ ဖိထားသလို ၊ ညွစ္ထားသလို) ေအာင္႕ျခင္း · ႏွလံုးေသြးေၾကာက်ဥ္းေရာဂါ (Angina) · ႏွလံုးၾကြက္သားပ်က္စီးေရာဂါ (Myocardial Infarction, MI) · ေသြးလႊတ္ေၾကာမၾကီးကႊဲျပတ္ေရာဂါ (Dissecting aortic aneurysm) ဆြဲျဖဲထားသလိုနာသည္။ · အစာေရမ်ိဳေရာင္ျခင္း (ပူ၍နာသည္) (esophagitis) · အစာေရမ်ိဳၾကြက္သားက်ံဳ႕ျခင္း (Esophageal spasm) · အစာေရမ်ိဳစုတ္ျပဲျခင္း (Esophageal tear) 1.1.3 ရင္ဘတ္ေပၚတြင္နာျခင္း · နံရိုးက်ိဳးျခင္း · ေရယုန္ၾကီး (herpes zoster) အေရျပားအနာဦးစြာ ေပါက္မည္။ · ရင္ဘတ္အရိုးႏု ေရာင္ျခင္း (Tietze’s syndrome) · အာရံုေၾကာပိမိျခင္း 1.1.4 ပံုမွန္မဟုတ္ေသာ လကၡၡၡဏာမ်ား စိတ္စိုးရိမ္ပူပန္ျခင္း၊ ေက်ာရိုးမၾကီး ပ်က္စီး၍ အာရံုေၾကာပိမိျခင္း သို႕မဟုတ္ ၀မ္းဗိုက္တြင္းျပႆနာ တစ္ခုခုေၾကာင္႕ (ဥပမာ – သရက္ရြက္ေရာင္ျခင္း (pancreatitis), အစာအိမ္အူလမ္းေၾကာင္း အနာ (peptic ulcer), သည္းေျချပြန္ေရာင္ ေရာဂါ (biliary tree disease) တို႕ေၾကာင္႕ျဖစ္တတ္ပါသည္။ ထို႕အျပင္ အထက္ကေဖာ္ျပခဲ႕ေသာ ေရာဂါမ်ားသည္လည္း ပံုမွန္မဟုတ္ေသာ လကၡၡၡဏာမ်ားအေနျဖင္႕ ျဖစ္လာတတ္ပါသည္။ ဥပမာ အႏၱရာယ္ရွိေသာ ႏွလံုးၾကြက္သားပ်က္စီးေရာဂါ (MI) သည္ဗိုက္ေအာင္႕ျခင္း ေမးရိုးတြင္နာျခင္း အေနျဖင္႕လည္းျဖစ္ႏိုင္ပါသည္။ ထို႕ေၾကာင္႕ သင္႕တြင္ လကၡၡၡဏာတစ္ခုခု ျဖစ္ေပၚလာလွ်င္ ဆရာ၀န္ႏွင္႕ ျပသတိုင္ပင္ျခင္းသည္ အေကာင္းဆံုးျဖစ္ပါသည္။ 1.2 ရင္ဘတ္ေအာင္႕ျခင္း၏ ေရာဂါရာဇ၀င္ေပၚမူတည္ျခင္း အဓိကကေတာ႕ သင္႕ရဲ႕ ရာဇ၀င္ေပၚမူတည္ျပီး သင္႕ရဲ႕ေရာဂါကို ခန္႕မွန္းႏိုင္ပါလိမ္႕မယ္။ သင္႕ရဲ႕ ယခင္ကျဖစ္ခဲ႕တဲ႕ ေရာဂါႏွင္႕ လူေနမွုပံုစံ (ဥပမာ – ေသြးတိုး၊ ေဆးလိပ္ေသာက္သံုးမွု) နဲ႕ သင္႕ရဲ႕ယခင္ဆရာ၀န္နဲ႕ ျပသခဲ႕ဖူးတဲ႕ အျဖစ္အပ်က္ေတြကို ဆရာ၀န္က ေမးပါလိမ္႕မယ္။ ဒါ႕အျပင္ လူမွုေရးအျဖစ္အပ်က္မ်ား (အလုပ္အကိုင္၊ ေဆး၀ါးမ်ားသံုးစြဲေနရျခင္းနဲ႕ စိတ္ခံစားမွု အေျခအေနမ်ား – ဥပမာ- စိုးရိမ္ေသာကစိတ္မ်ား၊ စိတ္ဖိစီးမွုမ်ား) ကိုလည္းေမးျမန္းပါလိမ္႕မယ္။ ဒါေတြေမးျပီးေတာ႕မွ အဲ႕ဒီအေပၚ မူတည္ျပီး ေရာဂါအရင္းအျမစ္ကို ရွာေဖြေဖာ္ထုတ္မွာပါ။ ဒါေၾကာင္႕ ဆရာ၀န္ရဲ႕ တခ်ိဳ႕ေမးခြန္းေတြကို မဆိုင္တာေတြ ေမးေနတယ္လို႕ မထင္ေစခ်င္ပါ။ 1.2.1 သင္႕မွာ ဘယ္လိုရင္ဘတ္ေအာင္႕မွုမ်ိဳးရွိလဲ 1.2.1.1 စတင္ေအာင္႕႔ပံုႏွင္႕ ေအာင္႕မွုပံုစံ အေရးၾကီးေသာ ႏွလံုးေရာဂါမ်ားသည္ မိနစ္အနည္းငယ္အတြင္း တျဖည္းျဖည္းေအာင္႕လာသည္။ ကိုယ္လက္လွုပ္ရွားမွုျပဳျခင္း၊ စိတ္ခံစားမွု၊ ရာသီဥတုေအးျခင္းတို႕တြင္ ေအာင္႕လာတတ္သည္။ ႏွလံုးေသြးေၾကာက်ဥ္းေရာဂါတြင္ ရင္ဘတ္ေအာင္႕ျခင္းသည္ အနားယူျခင္းႏွင္႕ sub-lingual nitroglycerin (NTG) ဟုေခၚေသာ လွ်ာေအာက္တြင္ငံုရသည္႕ ေဆးႏွင္႕သက္သာသြားတတ္ပါသည္။ မတည္ျငိမ္ေသာ ႏွလံုးေသြးေၾကာက်ဥ္းေရာဂါ (Unstable angina) တြင္မူ ရင္ဘတ္ေအာင္႕ျခင္းသည္ အနားယူေနစဥ္တြင္လည္း ျဖစ္ေပၚလာႏိုင္သည္။ ေအာင္႕လိုက္ေပ်ာက္လိုက္ျဖစ္ေနျပီး တခါတရံျပင္းထန္လိမ္႕မည္။ ႏွလံုးၾကြက္သား ပ်က္စီးေရာဂါ (MI) တြင္ရင္ဘတ္ေအာင္႕မွုသည္ ျပင္းထန္လိမ္႕မည္။ တခါတရံတြင္ ပ်ိဳ႕ျခင္း၊ အန္ျခင္း၊ ေခၽြးပ်ံျခင္းတို႕ႏွင္႕ တြဲ၍ ျဖစ္တတ္ျပီး အနဲဆံုးမိနစ္ သံုးဆယ္ခန္႕ၾကာတတ္ပါသည္။ အဆုတ္တြင္ေလပိတ္မိေသာေရာဂါ (pneumothorax) ႏွင္႕ အဆုတ္ေသြးေၾကာပိတ္ျခင္း (pulmonary embolism) တြင္မူ နာၾကင္မွုသည္ ရုတ္တရက္ျဖစ္ေပၚလာသည္။ ရင္ဘတ္ေအာင္႕ျခင္းသည္ အန္ျခင္းေနာက္တြင္မွ ျဖစ္ေပၚျခင္းႏွင္႕ အထူးသျဖင္႕တြင္ ေသြးအန္ျခင္းႏွင္႕အတူ ျဖစ္ပါက အစာေရမ်ိဳေရာဂါေၾကာင္႕ (esophageal disease) ျဖစ္တတ္ပါသည္။ သင္ရင္ဘတ္ေအာင္႕ျခင္းသည္ သင္ဘာလုပ္ေနစဥ္တြင္ ေအာင္႕သည္ဆိုျခင္းသည္ အေရးၾကီးသည္။ ထိုအခ်က္မွ သင္သည္ ဆရာ၀န္အား တန္ဖိုးရွိေသာ အခ်က္ကိုေျပာျပႏိုင္ပါလိမ္႕မည္။ 1.2.1.2 ေအာင္႕ေသာေနရာႏွင္႕ ပ်ံ႕ႏွံ႕သြားပံု ႏွလံုးေရာဂါမ်ားသည္ ရင္ညြန္႕အလယ္ေအာက္တြင္ ေအာင္႕တတ္ပါသည္။ ႏွလံုးၾကြက္သားေရာဂါတြင္ နာက်င္ မွုသည္ ေမးရိုး၊ လည္ပင္း၊ လက္ေမာင္းတို႕ကုိ ပ်ံ႕ႏွံ႕သြားတတ္သည္။ ႏွလံုးေသြးလႊတ္ေၾကာမၾကီးလႊဲျပတ္ေရာဂါ (dissecting aortic aneurysm) တြင္ နာက်င္မွုသည္ လက္ျပင္ရိုးၾကားတြင္ ဆြဲျဖဲထားသလို နာတတ္သည္။ အဆုတ္ႏွင္႕သက္ဆိုင္ေသာေရာဂါတြင္ တဖက္တည္းတြင္ နာတတ္ျပီး သင္သည္ထိုေနရာကို အတိအက်ေထာက္ျပႏိုင္လိမ္႕မည္။ အစာေရမ်ိဳေရာဂါသည္လည္း ရင္ညြန္႕အလယ္ေအာက္တြင္ ေအာင္႕တတ္ျပီး ႏွလံုးေအာင္႕ျခင္းနွင္႕ ဆင္တူ ပါသည္။ ေက်ာရိုးပ်က္စီးေရာဂါႏွင္႕ ေရယုန္ၾကီးတို႕တြင္ နာက်င္မွုသည္ သက္ဆို္င္ရာ အာရံုေၾကာေထာက္ပံ႕ေသာ ေနရာတြင္ ျဖစ္လိမ္႕မည္။ 1.2.1.3 နာက်င္မွုအေျခအေန သင္၏ နာက်င္မွုအေျခအေနသည္ ေရာဂါအရင္းအျမစ္ရွာေဖြျခင္းအတြက္ အေရးၾကီးေသာသဲလြန္စလည္း ျဖစ္သည္။ (ဥပမာ – ကြဲျပတ္သလို၊ စူးစူးရွရွ ပူျပီးေအာင္႕ျခင္း၊ စူးျဖင္႕ထိုးထားသလို) 1.2.2 သင္႕တြင္တျခားဘာလကၡၡၡဏာေတြ ရွိေသးသလဲ အေရးၾကီးတဲ႕ ပူးတြဲလကၡၡၡဏာေတြကေတာ႕ · ေမာျခင္း – အဆုတ္ေသြးေၾကာပိတ္ျခင္း (pulmonary embolism)၊ အဆုတ္ေရာင္ေရာဂါ(pneumonia)၊ အဆုတ္ ေလပိတ္မိေသာ ေရာဂါ(pneumothorax)၊ ႏွလံုးေရာဂါမွ အဆုတ္ေရမြန္းေရာဂါ(pulmonary edema)ျဖစ္ျခင္း၊ စိုးရိမ္ပူပန္စိတ္ မ်ားေၾကာင္႕ ျဖစ္ေသာအသက္ရွဴျမန္ျခင္း။ · ေခ်ာင္းဆိုးျခင္း o အဆုတ္ေရာဂါေၾကာင္႕ျဖစ္ေသာ သလိပ္ကပ္ျခင္း၊ o အဆုတ္ေသြးေၾကာပိတ္ျခင္းေၾကာင္႕ျဖစ္ေသာ ေခ်ာင္းဆိုးေသြးပါျခင္း o အဆုတ္ေရမြန္းျခင္းေၾကာင္႕ · Rigors – အဆုတ္ေရာင္ျခင္း · ေျခသလံုးေရာင္ျခင္း o အဆုတ္ေသြးေၾကာပိတ္ေရာဂါသည္ ေသြးျပန္ေၾကာေသြးခဲေၾကာင္႕ ျဖစ္ျခင္း o ႏွစ္ဖက္လံုးေရာင္ျခင္းသည္ ႏွလံုးေမာျခင္း(Heart failure) ေၾကာင္႕ျဖစ္ႏိုင္သည္။ · ရင္တုန္ျခင္း o ႏွလံုးစည္းခ်က္မမွန္ျခင္းသည္ ႏွလံုးေသြးေၾကာေရာဂါ ျဖစ္ေစသည္။ o ႏွလံုးၾကြက္သားေရာဂါေၾကာင္႕လည္း ျဖစ္ႏိုင္သည္။ o အဆုတ္ေသြးေၾကာပိတ္ျခင္း(PE) ၊ အဆုတ္ေရာင္ျခင္း(pneumonia) ေၾကာင္႕လည္း ျဖစ္ႏိုင္ပါသည္။ o ေအးျခင္း၊ ပ်ိဳ႕ျခင္း၊ အန္ျခင္းႏွင္႕ ေခၽြးေစးပ်ံျခင္းတို႕သည္ ႏွလံုးၾကြက္သား ပ်က္စီးေရာဂါ(MI) သို႕မဟုတ္ ျပင္းထန္ေသာအဆုတ္ေသြးေၾကာပိတ္ေရာဂါေၾကာင္႕ ျဖစ္ႏိုင္ပါသည္။ 1.2.3 ေရာဂါျဖစ္ျခင္းကို အားေပးေစေသာအခ်က္မ်ား သင္႕တြင္ရွိလား ႏွလံုးၾကြက္သားေရာဂါ – ေဆးလိပ္ေသာက္ျခင္း၊ မ်ိဳးရိုးတြင္ထိုေရာဂါ ရွိျခင္း၊ (cholesterol) မ်ားျခင္း၊ ေသြးတိုးေရာဂါ (hypertension)၊ ဆီးခ်ိဳေသြးခ်ိဳေရာဂါ (Diabetes)၊ အမ်ိဳးသားျဖစ္ျခင္း၊ အသက္ငါးဆယ္ေက်ာ္ျခင္း။ အဆုတ္ေသြးေၾကာပိတ္ေရာဂါတြင္ – လတ္တေလာတြင္ခရီးသြားလာျခင္း၊ မလွုပ္ရွားႏိုင္ျခင္း၊ ခြဲစိတ္မွုခံထားရဖူးျခင္း၊ မ်ိဳးရိုးရာဇ၀င္ရွိျခင္း၊ ကိုယ္၀န္ေဆာင္ျခင္း။ အဆုတ္တြင္းေလပိတ္မိျခင္းတြင္ – လူငယ္ ပိန္ပိန္ပါးပါးအမ်ိဳးသားမ်ား ထိခိုက္မွုရွိျခင္း၊ အဆုတ္ေလအိတ္ငယ္မ်ား ေဖာင္းပြျခင္းေရာဂါ (emphysema) ရွိျခင္း၊ ပန္းနာရင္ၾကပ္ေရာဂါ၊ အဆုတ္ေရာင္ေရာဂါ၊ မ်ိဳးရိုးလိုက္ျခင္းေၾကာင္႕ျဖစ္ေသာ အဆုတ္သလိပ္မ်ားေသာေရာဂါတမ်ိဳး (cystic fibrosis) 1.3 ေရာဂါရွာေဖြျခင္း ရင္ဘတ္ေအာင္႕သူမ်ားသည္ ECG (Electrocardiogram)ဆြဲသင္႕ပါသည္။ ရင္ဘတ္ဓာတ္မွန္ရိုက္ျခင္း၊ ႏွလံုးအင္ဇိုင္းစစ္ေဆးျခင္းတို႕ကိုလည္း ျပဳလုပ္သင္႕ပါသည္။ ထိုအေျဖမ်ားေပၚမူတည္၍ တျခားစစ္ေဆးျခင္းနည္းစနစ္မ်ား ျပဳလုပ္သင္႕မသင္႕ကို သင္႕အားစမ္းသပ္စစ္ေဆးျပီး ဆရာ၀န္ကဆံုးျဖတ္ေပးလိမ္႕မည္ျဖစ္သည္။
· သင္၏ ေရာဂါရာဇ၀င္သည္ သင္ျဖစ္ေသာေရာဂါကို အေျဖရွာရန္အတြက္အလြန္အေရးပါသည္။ · ေရာဂါ အမ်ိဳးမ်ိဳးေပၚမူတည္ျပီး ရင္ဘတ္ေအာင္႕မွုပံုစံ ကြဲျပားၾကပါသည္။ · ထို႕ေၾကာင္႕ေရာဂါကို ေသခ်ာစြာသိႏိုင္ရန္အတြက္ ဆရာ၀န္ျဖင္႕တုိင္ပင္ရန္ အေရးၾကီးသည္။ 1.1 ျဖစ္ႏိုင္ေသာေရာဂါမ်ား 1.1.1 စူး၍ (ေနရာေသခ်ာစြာေျပာႏိုင္သည္) ေအာင္႕ျခင္း တစ္ေနရာရာတြင္ စူး၍ အသက္ျပင္းျပင္းရွဴလိုက္လွ်င္ ပိုေအာင္႕သည္။ ေခ်ာင္းဆိုးျခင္း၊ လွုပ္ရွားျခင္းတို႕ျဖင္႕ ပိုေအာင္႕သည္။ ျဖစ္ႏိုင္ေသာေရာဂါမ်ား · အဆုတ္တြင္ေလမ်ား ပိတ္မိေသာေရာဂါ (Pneumothorax) · အဆုတ္ေရာင္ျခင္း(Pneumonia) · အဆုတ္ေသြးေၾကာပိတ္ျခင္း (Pulmonary embolism) · ႏွလံုးအေျမွးပါးေရာင္ျခင္း (Pericarditis) · Bornholm disease (Coxakie B ဗိုင္းရပ္စ္ေရာဂါ – ကူးစက္ျခင္းေၾကာင္႕ျဖစ္ေသာ အသက္ရွဴၾကြက္သားေရာဂါ) 1.1.2 ရင္ဘတ္အလယ္တြင္( ၾကပ္၍ ၊ ဖိထားသလို ၊ ညွစ္ထားသလို) ေအာင္႕ျခင္း · ႏွလံုးေသြးေၾကာက်ဥ္းေရာဂါ (Angina) · ႏွလံုးၾကြက္သားပ်က္စီးေရာဂါ (Myocardial Infarction, MI) · ေသြးလႊတ္ေၾကာမၾကီးကႊဲျပတ္ေရာဂါ (Dissecting aortic aneurysm) ဆြဲျဖဲထားသလိုနာသည္။ · အစာေရမ်ိဳေရာင္ျခင္း (ပူ၍နာသည္) (esophagitis) · အစာေရမ်ိဳၾကြက္သားက်ံဳ႕ျခင္း (Esophageal spasm) · အစာေရမ်ိဳစုတ္ျပဲျခင္း (Esophageal tear) 1.1.3 ရင္ဘတ္ေပၚတြင္နာျခင္း · နံရိုးက်ိဳးျခင္း · ေရယုန္ၾကီး (herpes zoster) အေရျပားအနာဦးစြာ ေပါက္မည္။ · ရင္ဘတ္အရိုးႏု ေရာင္ျခင္း (Tietze’s syndrome) · အာရံုေၾကာပိမိျခင္း 1.1.4 ပံုမွန္မဟုတ္ေသာ လကၡၡၡဏာမ်ား စိတ္စိုးရိမ္ပူပန္ျခင္း၊ ေက်ာရိုးမၾကီး ပ်က္စီး၍ အာရံုေၾကာပိမိျခင္း သို႕မဟုတ္ ၀မ္းဗိုက္တြင္းျပႆနာ တစ္ခုခုေၾကာင္႕ (ဥပမာ – သရက္ရြက္ေရာင္ျခင္း (pancreatitis), အစာအိမ္အူလမ္းေၾကာင္း အနာ (peptic ulcer), သည္းေျချပြန္ေရာင္ ေရာဂါ (biliary tree disease) တို႕ေၾကာင္႕ျဖစ္တတ္ပါသည္။ ထို႕အျပင္ အထက္ကေဖာ္ျပခဲ႕ေသာ ေရာဂါမ်ားသည္လည္း ပံုမွန္မဟုတ္ေသာ လကၡၡၡဏာမ်ားအေနျဖင္႕ ျဖစ္လာတတ္ပါသည္။ ဥပမာ အႏၱရာယ္ရွိေသာ ႏွလံုးၾကြက္သားပ်က္စီးေရာဂါ (MI) သည္ဗိုက္ေအာင္႕ျခင္း ေမးရိုးတြင္နာျခင္း အေနျဖင္႕လည္းျဖစ္ႏိုင္ပါသည္။ ထို႕ေၾကာင္႕ သင္႕တြင္ လကၡၡၡဏာတစ္ခုခု ျဖစ္ေပၚလာလွ်င္ ဆရာ၀န္ႏွင္႕ ျပသတိုင္ပင္ျခင္းသည္ အေကာင္းဆံုးျဖစ္ပါသည္။ 1.2 ရင္ဘတ္ေအာင္႕ျခင္း၏ ေရာဂါရာဇ၀င္ေပၚမူတည္ျခင္း အဓိကကေတာ႕ သင္႕ရဲ႕ ရာဇ၀င္ေပၚမူတည္ျပီး သင္႕ရဲ႕ေရာဂါကို ခန္႕မွန္းႏိုင္ပါလိမ္႕မယ္။ သင္႕ရဲ႕ ယခင္ကျဖစ္ခဲ႕တဲ႕ ေရာဂါႏွင္႕ လူေနမွုပံုစံ (ဥပမာ – ေသြးတိုး၊ ေဆးလိပ္ေသာက္သံုးမွု) နဲ႕ သင္႕ရဲ႕ယခင္ဆရာ၀န္နဲ႕ ျပသခဲ႕ဖူးတဲ႕ အျဖစ္အပ်က္ေတြကို ဆရာ၀န္က ေမးပါလိမ္႕မယ္။ ဒါ႕အျပင္ လူမွုေရးအျဖစ္အပ်က္မ်ား (အလုပ္အကိုင္၊ ေဆး၀ါးမ်ားသံုးစြဲေနရျခင္းနဲ႕ စိတ္ခံစားမွု အေျခအေနမ်ား – ဥပမာ- စိုးရိမ္ေသာကစိတ္မ်ား၊ စိတ္ဖိစီးမွုမ်ား) ကိုလည္းေမးျမန္းပါလိမ္႕မယ္။ ဒါေတြေမးျပီးေတာ႕မွ အဲ႕ဒီအေပၚ မူတည္ျပီး ေရာဂါအရင္းအျမစ္ကို ရွာေဖြေဖာ္ထုတ္မွာပါ။ ဒါေၾကာင္႕ ဆရာ၀န္ရဲ႕ တခ်ိဳ႕ေမးခြန္းေတြကို မဆိုင္တာေတြ ေမးေနတယ္လို႕ မထင္ေစခ်င္ပါ။ 1.2.1 သင္႕မွာ ဘယ္လိုရင္ဘတ္ေအာင္႕မွုမ်ိဳးရွိလဲ 1.2.1.1 စတင္ေအာင္႕႔ပံုႏွင္႕ ေအာင္႕မွုပံုစံ အေရးၾကီးေသာ ႏွလံုးေရာဂါမ်ားသည္ မိနစ္အနည္းငယ္အတြင္း တျဖည္းျဖည္းေအာင္႕လာသည္။ ကိုယ္လက္လွုပ္ရွားမွုျပဳျခင္း၊ စိတ္ခံစားမွု၊ ရာသီဥတုေအးျခင္းတို႕တြင္ ေအာင္႕လာတတ္သည္။ ႏွလံုးေသြးေၾကာက်ဥ္းေရာဂါတြင္ ရင္ဘတ္ေအာင္႕ျခင္းသည္ အနားယူျခင္းႏွင္႕ sub-lingual nitroglycerin (NTG) ဟုေခၚေသာ လွ်ာေအာက္တြင္ငံုရသည္႕ ေဆးႏွင္႕သက္သာသြားတတ္ပါသည္။ မတည္ျငိမ္ေသာ ႏွလံုးေသြးေၾကာက်ဥ္းေရာဂါ (Unstable angina) တြင္မူ ရင္ဘတ္ေအာင္႕ျခင္းသည္ အနားယူေနစဥ္တြင္လည္း ျဖစ္ေပၚလာႏိုင္သည္။ ေအာင္႕လိုက္ေပ်ာက္လိုက္ျဖစ္ေနျပီး တခါတရံျပင္းထန္လိမ္႕မည္။ ႏွလံုးၾကြက္သား ပ်က္စီးေရာဂါ (MI) တြင္ရင္ဘတ္ေအာင္႕မွုသည္ ျပင္းထန္လိမ္႕မည္။ တခါတရံတြင္ ပ်ိဳ႕ျခင္း၊ အန္ျခင္း၊ ေခၽြးပ်ံျခင္းတို႕ႏွင္႕ တြဲ၍ ျဖစ္တတ္ျပီး အနဲဆံုးမိနစ္ သံုးဆယ္ခန္႕ၾကာတတ္ပါသည္။ အဆုတ္တြင္ေလပိတ္မိေသာေရာဂါ (pneumothorax) ႏွင္႕ အဆုတ္ေသြးေၾကာပိတ္ျခင္း (pulmonary embolism) တြင္မူ နာၾကင္မွုသည္ ရုတ္တရက္ျဖစ္ေပၚလာသည္။ ရင္ဘတ္ေအာင္႕ျခင္းသည္ အန္ျခင္းေနာက္တြင္မွ ျဖစ္ေပၚျခင္းႏွင္႕ အထူးသျဖင္႕တြင္ ေသြးအန္ျခင္းႏွင္႕အတူ ျဖစ္ပါက အစာေရမ်ိဳေရာဂါေၾကာင္႕ (esophageal disease) ျဖစ္တတ္ပါသည္။ သင္ရင္ဘတ္ေအာင္႕ျခင္းသည္ သင္ဘာလုပ္ေနစဥ္တြင္ ေအာင္႕သည္ဆိုျခင္းသည္ အေရးၾကီးသည္။ ထိုအခ်က္မွ သင္သည္ ဆရာ၀န္အား တန္ဖိုးရွိေသာ အခ်က္ကိုေျပာျပႏိုင္ပါလိမ္႕မည္။ 1.2.1.2 ေအာင္႕ေသာေနရာႏွင္႕ ပ်ံ႕ႏွံ႕သြားပံု ႏွလံုးေရာဂါမ်ားသည္ ရင္ညြန္႕အလယ္ေအာက္တြင္ ေအာင္႕တတ္ပါသည္။ ႏွလံုးၾကြက္သားေရာဂါတြင္ နာက်င္ မွုသည္ ေမးရိုး၊ လည္ပင္း၊ လက္ေမာင္းတို႕ကုိ ပ်ံ႕ႏွံ႕သြားတတ္သည္။ ႏွလံုးေသြးလႊတ္ေၾကာမၾကီးလႊဲျပတ္ေရာဂါ (dissecting aortic aneurysm) တြင္ နာက်င္မွုသည္ လက္ျပင္ရိုးၾကားတြင္ ဆြဲျဖဲထားသလို နာတတ္သည္။ အဆုတ္ႏွင္႕သက္ဆိုင္ေသာေရာဂါတြင္ တဖက္တည္းတြင္ နာတတ္ျပီး သင္သည္ထိုေနရာကို အတိအက်ေထာက္ျပႏိုင္လိမ္႕မည္။ အစာေရမ်ိဳေရာဂါသည္လည္း ရင္ညြန္႕အလယ္ေအာက္တြင္ ေအာင္႕တတ္ျပီး ႏွလံုးေအာင္႕ျခင္းနွင္႕ ဆင္တူ ပါသည္။ ေက်ာရိုးပ်က္စီးေရာဂါႏွင္႕ ေရယုန္ၾကီးတို႕တြင္ နာက်င္မွုသည္ သက္ဆို္င္ရာ အာရံုေၾကာေထာက္ပံ႕ေသာ ေနရာတြင္ ျဖစ္လိမ္႕မည္။ 1.2.1.3 နာက်င္မွုအေျခအေန သင္၏ နာက်င္မွုအေျခအေနသည္ ေရာဂါအရင္းအျမစ္ရွာေဖြျခင္းအတြက္ အေရးၾကီးေသာသဲလြန္စလည္း ျဖစ္သည္။ (ဥပမာ – ကြဲျပတ္သလို၊ စူးစူးရွရွ ပူျပီးေအာင္႕ျခင္း၊ စူးျဖင္႕ထိုးထားသလို) 1.2.2 သင္႕တြင္တျခားဘာလကၡၡၡဏာေတြ ရွိေသးသလဲ အေရးၾကီးတဲ႕ ပူးတြဲလကၡၡၡဏာေတြကေတာ႕ · ေမာျခင္း – အဆုတ္ေသြးေၾကာပိတ္ျခင္း (pulmonary embolism)၊ အဆုတ္ေရာင္ေရာဂါ(pneumonia)၊ အဆုတ္ ေလပိတ္မိေသာ ေရာဂါ(pneumothorax)၊ ႏွလံုးေရာဂါမွ အဆုတ္ေရမြန္းေရာဂါ(pulmonary edema)ျဖစ္ျခင္း၊ စိုးရိမ္ပူပန္စိတ္ မ်ားေၾကာင္႕ ျဖစ္ေသာအသက္ရွဴျမန္ျခင္း။ · ေခ်ာင္းဆိုးျခင္း o အဆုတ္ေရာဂါေၾကာင္႕ျဖစ္ေသာ သလိပ္ကပ္ျခင္း၊ o အဆုတ္ေသြးေၾကာပိတ္ျခင္းေၾကာင္႕ျဖစ္ေသာ ေခ်ာင္းဆိုးေသြးပါျခင္း o အဆုတ္ေရမြန္းျခင္းေၾကာင္႕ · Rigors – အဆုတ္ေရာင္ျခင္း · ေျခသလံုးေရာင္ျခင္း o အဆုတ္ေသြးေၾကာပိတ္ေရာဂါသည္ ေသြးျပန္ေၾကာေသြးခဲေၾကာင္႕ ျဖစ္ျခင္း o ႏွစ္ဖက္လံုးေရာင္ျခင္းသည္ ႏွလံုးေမာျခင္း(Heart failure) ေၾကာင္႕ျဖစ္ႏိုင္သည္။ · ရင္တုန္ျခင္း o ႏွလံုးစည္းခ်က္မမွန္ျခင္းသည္ ႏွလံုးေသြးေၾကာေရာဂါ ျဖစ္ေစသည္။ o ႏွလံုးၾကြက္သားေရာဂါေၾကာင္႕လည္း ျဖစ္ႏိုင္သည္။ o အဆုတ္ေသြးေၾကာပိတ္ျခင္း(PE) ၊ အဆုတ္ေရာင္ျခင္း(pneumonia) ေၾကာင္႕လည္း ျဖစ္ႏိုင္ပါသည္။ o ေအးျခင္း၊ ပ်ိဳ႕ျခင္း၊ အန္ျခင္းႏွင္႕ ေခၽြးေစးပ်ံျခင္းတို႕သည္ ႏွလံုးၾကြက္သား ပ်က္စီးေရာဂါ(MI) သို႕မဟုတ္ ျပင္းထန္ေသာအဆုတ္ေသြးေၾကာပိတ္ေရာဂါေၾကာင္႕ ျဖစ္ႏိုင္ပါသည္။ 1.2.3 ေရာဂါျဖစ္ျခင္းကို အားေပးေစေသာအခ်က္မ်ား သင္႕တြင္ရွိလား ႏွလံုးၾကြက္သားေရာဂါ – ေဆးလိပ္ေသာက္ျခင္း၊ မ်ိဳးရိုးတြင္ထိုေရာဂါ ရွိျခင္း၊ (cholesterol) မ်ားျခင္း၊ ေသြးတိုးေရာဂါ (hypertension)၊ ဆီးခ်ိဳေသြးခ်ိဳေရာဂါ (Diabetes)၊ အမ်ိဳးသားျဖစ္ျခင္း၊ အသက္ငါးဆယ္ေက်ာ္ျခင္း။ အဆုတ္ေသြးေၾကာပိတ္ေရာဂါတြင္ – လတ္တေလာတြင္ခရီးသြားလာျခင္း၊ မလွုပ္ရွားႏိုင္ျခင္း၊ ခြဲစိတ္မွုခံထားရဖူးျခင္း၊ မ်ိဳးရိုးရာဇ၀င္ရွိျခင္း၊ ကိုယ္၀န္ေဆာင္ျခင္း။ အဆုတ္တြင္းေလပိတ္မိျခင္းတြင္ – လူငယ္ ပိန္ပိန္ပါးပါးအမ်ိဳးသားမ်ား ထိခိုက္မွုရွိျခင္း၊ အဆုတ္ေလအိတ္ငယ္မ်ား ေဖာင္းပြျခင္းေရာဂါ (emphysema) ရွိျခင္း၊ ပန္းနာရင္ၾကပ္ေရာဂါ၊ အဆုတ္ေရာင္ေရာဂါ၊ မ်ိဳးရိုးလိုက္ျခင္းေၾကာင္႕ျဖစ္ေသာ အဆုတ္သလိပ္မ်ားေသာေရာဂါတမ်ိဳး (cystic fibrosis) 1.3 ေရာဂါရွာေဖြျခင္း ရင္ဘတ္ေအာင္႕သူမ်ားသည္ ECG (Electrocardiogram)ဆြဲသင္႕ပါသည္။ ရင္ဘတ္ဓာတ္မွန္ရိုက္ျခင္း၊ ႏွလံုးအင္ဇိုင္းစစ္ေဆးျခင္းတို႕ကိုလည္း ျပဳလုပ္သင္႕ပါသည္။ ထိုအေျဖမ်ားေပၚမူတည္၍ တျခားစစ္ေဆးျခင္းနည္းစနစ္မ်ား ျပဳလုပ္သင္႕မသင္႕ကို သင္႕အားစမ္းသပ္စစ္ေဆးျပီး ဆရာ၀န္ကဆံုးျဖတ္ေပးလိမ္႕မည္ျဖစ္သည္။